گربه شنی در پناهگاه حیات وحش عباس آباد ، تصویر از انجمن یوز پلنگ ایرانی
قسمت اول مطلب گربه شنی را در مطلب قبلی دیدیم و حالا قسمت دوم :
گربه شنی متخصص شنزارها و دشتهایی با شن روان است . گربه های شنی زیستگاههای با خاک سفت و متراکم را انتخاب نمی کنند گرچه در مناطق عربی در کویرهای سنگی هم گزارش شده اند. گربه شنی براحتی در مناطق گرمسیر دمای 40 درجه بالای صفر (80 درجه در سطح شن) را تحمل میکند ، همچنین در ترکمنستان تا 25 درجه زیر صفر را هم تحمل می کند.
در ایران گربه شنی در تپه های شن روان و دشتهای مسطح گزارش شده است. زیستگاههای گربه شنی در شنزارها عموما پوشش گیاهی درختچه های گز و تاغ دارد ، گرچه در مناطق مسطح درمنه هم به چشم می خورد.
در پناهگاه حیات وحش عباس آباد عمده گزارشهای گربه شنی در دشتهای شنی با پوشش تاغزار بوده است ، در پارک ملی کویر بیشتر در دشتهای مسطح و در دق پترگان بیشتر در تپه های شن روان با پوشش تاغ.
گربه شنی گونه اجتماعی نیست و تنها جفتها زمان جفت گیری با هم دیده میشوند. گربه شنی جهنده و صعود کننده خوبی نیست اما حفار بی همتایی است. پنجه ها کامل جمع نمیشود و چندان تیز نیست ، احتمالا به خاطر اینکه گربه شنی از آنها در حفاری استفاده می کند. گربه شنی از پنجه هایش برای کندن زمین و پنهان شدن از گرمای آفتاب استفاده میکند.
در صاحارا در آفریقا توله ها از دی ماه تا فروردین ماه گزارش شده اند. تعداد توله ها معمولا بین 2 تا 4 تااست. چشم توله ها تا روز 14 ام بسته است ، توله ها تا 4 ماه با مادرشان میمانند ، زمانی که یاد میگیرند خودشان شکار کنند.
تصویر توله گربه شنی ، کویر پترگان ، تصویر از ابراهیم غضنفری ، CATnews
در مورد تولید مثل گربه شنی در ایران اطلاعات اندکی موجود است. بر اساس تصاویر موجود از گربه شنی ، مادر همراه با توله در طی ماههای فروردین تا خرداد گزارش شده اند.
در خرداد سال 1387 ، در یک لانه در کویر پترگان ، سه توله یکماهه همراه مادرشان توسط امیر طالبی گل گزارش شده است.
در مورد تغذیه گربه شنی حرف و حدیث بسیار است. گربه های شنی روی سرگین خود را می پوشانند ، به همین دلیل بررسی رژیم غذایی آنها سخت است . تنها گزارش مستند یافتن سرگین در حیات وحش را Abbadi در سال 1993 از اسرائیل گزارش کرده است. در سرگین بقایای گکو Stenodactylus spp و نوعی موش مصری با نام علمی Acomys cahirinus موجود بود.
بقایای معده گربه شنی که از لاشه گربه شنی در ازبکستان و ترکمنستان در دهه 1960 نشان دهنده تغذیه گربه شنی از جوندگان تپه های شنی (65 تا 88 درصد محتویات معده) است ، ولی Abbadi گربه های شنی را در هنگام شکار پرندگان و خزندگان گزارش کرده است .
در ایران طعمه های گربه شنی ، دوپای بلوچی Allactaga hotsoni ، پامسواکی بزرگ Jaculus blanfordi ، جربیل پاسفید Gerbillus cheesmani و جرد لیبی Meriones libycusبه نظر عمده شکار گربه شنی به نظر می آید ، همچنین به نظر می آید خرگوش و برخی خزندگان هم در ایران جزء طعمه های گربه شنی باشد ، برخی پرندگان مانند چکاوک کاکلی ، چکاوک بیابانی و چکاوک هدهدی میتوانند به صورت بالقوه طعمه گربه شنی باشند.
یک گربه شنی در پناهگاه حیات وحش عباس آباد توسط چوپانان زنده گیری شده است ، تصویر از انجمن یوز پلنگ ایرانی
تهدیدات گربه شنی
بزرگترین تهدید گربه شنی عمدتا شامل چرای دام در زیستگاههای گربه شنی و تهدید سگ های گله برای گربه شنی است ، همچنین سگهای ولگرد هم تهدیدی بالقوه برای گربه شنی محسوب می شوند . تله هایی که از طرف دامداران برای مبارزه با روباه و شغال کار گذاشته می شوند تهدیدی برای گربه شنی هم محسوب می شوند.
همچنین گزارش شده که تله های کارگذاشته شده برای صید هوبره موجب تلفات گربه شنی میشوند. امیر طالبی گل گزارش داده است که شکارچیان محلی غیر مجاز در کویر پترگان خود گربه شنی را هم با تله گذاری صید کرده اند . همچنین در خراسان جنوبی گزارشی از یک تصادف جاده ای گربه شنی هم موجود است .
گربه شنی ، پناهگاه حیات وحش عباس آباد ، تصویر از اداره محیط زیست نایین ، بازنشر شده در iew.ir
در کل با توجه به تراکم پایین جمعیت انسان در زیستگاههای گربه شنی ، تداخل زیستگاهی کمتری بین گربه شنی و انسان در ایران به چشم می خورد.
یکی از تهدیدات جدید برای گربه شنی خودروهای آفرود که به تردد در رمل ها و شنهای روان می پردازند است . این خودروها با تخریب زیستگاه و خراب کردن لانه های گربه شنی به این گونه آسیب می زنند. نگارنده(محمد بهشتی زواره) در بهار 1395 یک لانه گربه شنی که توسط گروهی خودروی دو دیفرانسیل از بین رفته بود مشاهده کرد ، همچنین به فاصله کمی لاشه یک روباه شنی وجود داشت که مشخص نبود به علت رد شدن خودرو یا دلیل دیگری تلف شده است. (در مطلب رانندگی خارج از جاده به خطر خودروهای دودیفرانسیل پرداخته ام).
گربه شنی گونه ای محافظت شده است . شکار گربه شنی در الجزایر ، ایران ، اسرائیل ، قزاقستان ، موریتانی ، نیجر ، پاکستان و تونس ممنوع است. در ایران آموزش دامداران برای جلوگیری از شکار گربه شنی بوسیله سگهای گله یکی از کلیدی ترین اقداماتی است که باید انجام شود. همچنین زیستگاههای گربه شنی در شرق و شمال شرق ایران باید مطالعه شود . رژیم غذایی ، تراکم و تخمین قلمرو گربه شنی همه مواردی هستند که نیازمند مطالعه و توجه بیشتر هستند.
این مطلب ترجمه ای است از :
Sand cat in Iran - present status , distribution and conservation challenges
Taher Ghadirian , Hossein Akbari , Mohammadreza Besmeli , Arash Ghoddusi , Amirhossein Kh.hamidi and Morteza E.dehkordi