کتاب اکولوژی چارلز کربز (تصویر از bookdepository )

کلمه اکولوژی یا بوم شناسی را زیاد میشنویم ؛ دانشمندان زیادی مفهوم اکولوژی را بسط داده اند. واژه بوم شناسی (Ecology) برای اولین بار در نیمه دوم قرن نوزدهم استفاده شد.

ارنست هکل بوم شناسی را به عنوان کل روابط حیوان با محیط زنده و بی جانش تعریف کرد؛ تعریفی که خیلی گسترده است.

یکی از تعریف های خوب ، تعریف یوجین اودوم است ، یوجین اودوم می گوید از دیدگاه امروزی ، بوم شناسی را می توان مطالعه ساختمان و عمل طبیعت دانست ؛ با توجه به اینکه انسان هم جزئی از طبیعت است. یوجین اودوم تعریفی که از فرهنگ وبستر وام می گیرد را هم مناسب می داند : مجموعه یا الگوی ارتباط موجودات زنده و محیط شان.

چارلز التون ، در کتاب بوم شناسی حیوانی ، بوم شناسی را به عنوان مطالعه علمی تاریخ طبیعی تعریف میکند.

چارلز کربز یکی از منحصر به فرد ترین این تعریف ها را به میان می آورد : بوم شناسی عبارت است از مطالعه علمی همکنشی ها یی که توزیع و فراوانی موجودات زنده را معین میکند. این یکی از کاملترین و همه جانبه ترین تعریف های اکولوژی است.

چالرز کربز در مورد تاریخ بوم شناسی به نکته جالبی اشاره می کند ،- ما تنها کسانی نیستیم که به بومشناسی فکر کرده اند ؛ بلکه قبایل اولیه که وابسته به شکار ، ماهیگیری و جمع آوری بودند به اطلاعات تفصیلی در مورد کم و کیف محل یافتن طعمه ی خویش نیاز داشتند-. این مسئله را شاید همه ما دیده باشیم . من بارها در مصاحبه با دامداران اطراف مناطق حفاظت شده ، شکارچیان و ماهیگیران نکات جالبی در مورد حیات وحش منطقه یافته ام علی رغم اشتباهات افراد گاهی نظریات جالبی در میان آنان یافت میشود که دقیقا مرتبط با اکولوژی است .

در مورد اهمیت بوم شناسی چارلز کربز جمله جالبی می گوید : - نقش بوم شناسی برای محیط زیست می باید همان باشد که فیزیک برای مهندسی هست. درست همانطورکه ما انسانها به هنگام ساختن هواپیما و پل با قوانین فیزیکی محدودیم به هنگام ایجاد تغییر در محیط زیست نیز بوم شناسی ما را محدود و مقید می کند-.

کربز مبحث زیست شناسی حفاظت را قوی ترین بحث ارزشی بوم شناسی می داند.  آیا زیست شناسان حفاظت بایستی صرفا دانشمندان عینی باشند که تنوع زیستی را مطالعه میکنند ؟ یا بایستی در مقام یک مدافع حفظ تنوع زیستی عمل کنند ؟ مسئله جالبی است و این روزها زیست شناسان حفاظت در صف مقدم حفاظت از تنوع زیستی قرار دارند .

یک مسئله جالب دیگر که کربز مطرح میکند ؛ لزوم توجه به تاریخ طبیعی است. از نظر کربز مطالعات تاریخ طبیعی پیش نیاز همه ی مطالعات بوم شناختی است.

نکته مهم دیگر که بسیار نادیده گرفته میشود توجه به این اصل است که نظامهای بوم شناختی پیچیده اند. در سیستم ممکن است عوامل مختلف با هم عمل کنند و درنتیجه تجزیه و تحلیل دشوار خواهد شد.

یک نکته بسیار مهم که کربز بر آن تاکید میکند ، مبحث حقیقت بوم شناسی است . مسئله اینجاست که در بسیاری از موراد ما برای بررسی ایده های بوم شناسی زمان ، پول و نفرات کافی نداریم تا داده ها را جمع آوری کنیم و در مورد درستی یا نادرستی فرضیه مان تصمیم بگیریم . پس چاره چیست ؟ کربز چاره را در اصل احتیاط میبیند ؛ - پیش از پریدن نگاه کن یا پیشگیری بهتر از درمان است - ، ایده محوری معرفی شده توسط کربز این است که دست به کاری نزنیم که برگشت ناپذیر باشد و از ریسک بپرهیزیم . بعضی وقتها نمیتوانیم تا کشف حقیقت صبر کنیم بنابراین باید احتیاط کنیم .

منبع : 

بوم شناسی ، چارلز جی . کربز ، ترجمه عبدالحسین وهاب زاده

شالوده بوم شناسی ، یوجین اودوم ، ترجمه محمد جواد میمندی نژاد