مجله گربه سانان و محیط زیست

_{تصویر از وبسایت بیگ بنگ}

انسان مسبب انقراض بسیاری از گونه هاست . بسیاری از موجودات کره زمین توسط انسان به سمت انقراض حرکت داده شده اند . در مبحث نابودی تنوع زیستی کره زمین به دست انسان بارها صحبت از این میشود که انقراض گونه ها به دست انسان در مقیاس زمین شناسی ، بسیار سریعتر از انقراض های بزرگ زمین شناسی در حال اتفاق افتادن هستند .

این انقراض های بزرگ زمین شناسی کدام هستند ؟

در طول دوره های زمین شناسی ، پنج انقراض بزرگ اتفاق افتاده است (به تازگی تحقیقاتی منتشر شده است که انقراض ششم زمین شناسی را هم محتمل می داند) در حقیقت انقراض گونه ها به دست انسان انقراض ششم نامیده میشود .

پنج انقراض توده ای به ترتیب زمان و دوره های زمین شناختی ، از دور به نزدیک عبارتند از : اردووسین 440 میلیون سال پیش ، دونین 365 میلیون سال پیش ، پرمین 245 میلیون سال ، تریاس 210 میلیون سال و کرتاسه 65 میلیون سال پیش .

جانوران دریایی از حلزون و بند پا گرفته تا ماهی ، واضح تر از هر حیوان دیگری میزان انقراض ها را به نمایش می گذارند ، صرفا به این دلیل علمی که جسد آنها قبل از پوسیده شدن کامل به سرعت در کف می نشیند و گل و لای آن را در خود مدفون می کند .

در طی انقراض اردووسین ، با توجه به این که بسیاری از گونه ها در دریا ها میزیستند ، تاثیر اصلی در این زیستگاه بود . حدود 100 خانواده که 49 درصد تنوع زیستی آنزمان را تشکیل می دادند ، در این زمان منقرض شدند . البته آمار مختلفی از این انقراض ها منتشر میشود و طبیعی است که استخراج آمار انقراضهای دوره های مختلف زمین شناسی کار مشکلی باشد .

در هر حال انقراض اردووسین که بین 443.2 تا 445.8 میلیون سال قبل رخ داد و از نظر تاریخی مقدم بر هم انقراض های بعدی است ، مسبب انقراض 85 درصد از گونه های دوره اردووسین است و از این لحاظ بعد از دوره پرمین در مقام دوم بیشترین تاثیر در انقراض قرار می گیرد .

_{زمانبندی 5 انقراض بزرگ زمین شناسی . تصویر از بریتانیکا}

انقراض سوم پرمین است . انقراض بزرگ . در مورد دوره پرمین  رقم انقراض  برای مهره داران 70 درصد و برای گونه های دریایی به 95 درصد میرسد . انقراض پرمین – تریاسه بزرگترین انقراض تاریخ کره زمین است . رتبه اول انقراض های زمین شناسی .

انقراض چهارم تریاسه است . این دوره که از نظر میزان تاثیر بر انقراض گونه ها هم رتبه چهارم را دارد ، به عنوان کلیدی شناخته می شود که دایناسورها را بر کره زمین مسلط کرد .

پنجمین و آخرین انقراض بزرگ کره زمین که 66 میلیون سال قبل رخ داد به خاطر پایان دادن به حکمرانی دایناسورها معروف است . انقراض کرتاسه . تحقیقات زیادی در مورد این انقراض صورت گرفته است . نظریه معروف KT  در مورد انقراض کرتاسه توسط لوئیس آلوارز از دانشگاه برکلی بسط داده شد و انقراض کرتاسه را به برخورد شهاب سنگی عظیم ارتباط داد . در آینده در مورد KT  صحبت خواهیم کرد .

در مورد علت این انقراض ها نمی توان یک عامل خاص را در نظر گرفت . فعالیت های آتش فشانی ، بالا آمدن آب دریا و تغییرات آب و هوایی در همه این دوره ها دیده میشود . ادوارد ویلسون در کتاب تنوع حیات عنوان می کند که زمین در طی چهار انقراض اول به طور چشمگیر سرد شده است و بسیاری از گونه ها حذف و قلمرو بقیه کوچک شده است ، بنابر این آنها در مقابل سایر عوامل منقرض کننده آسیب پذیر شده اند .

نکته مهمی که در اینجا باید در نظر گرفته شود و دلیل اصلی تاکید بر روی انقراض های زمین شناسی هم همین است این است که در پنج حادثه عمده در گوشه و کنار جهان ، حیات کم توان شده است ولی پس از هر فروکش تنوع خود را حداقل تا سطح اولیه اش باز یافته است . اما چه مدت برای این بازیابی لازم است ؟ نگاهی به این زمانها نشان میدهد جبران این انقراضها دهها میلیون سال طول کشیده است .

ششمین انقراض بزرگ به راه افتاده است ، توسط انسان . چقدر فرصت داریم جلوی انقراض ششم را بگیریم ؟ این که چقدر از راه این انقراض را پیموده ایم و چقدر در پیش داریم سوال های سختی هستند . برای مثال پروفسور استوارت پیم از دانشگاه دوک آمریکا در گفتگو با روزنامه گاردین اعتقاد دارد ، ما هنوز در حاشیه انقراض ششم هستیم و انقراض ششم هنوز اتفاق نیفتاده است .

به هر حال انقراض ششم میلیونها سال فرصت به بشر برای جبران نخواهد داد . در مورد انقراض ششم باز هم مینویسم .

منابع : britanicca ، guardian ، wikipedia ، zoomit و کتاب تنوع حیات نوشته ادوارد ویلسون ترجمه عبدالحسین وهاب زاده .