مجله گربه سانان و محیط زیست

_{تصویر کل مارخور مربوط به سال 1894 ، کابل ، اینجا}

افغانستان بدون شک یکی از دور از دسترس ترین نقاط دنیا برای علاقه مندان به حیات وحش است ، برای من داستانهای قوچهای مارکوپولو همیشه جذاب ترین قسمتهای حیات وحش افغانستان بوده است ، همیشه از افغان های ساکن در ایران با کنجکاوی میپرسیدم که چه چیزهایی در کوههای زیبای افغانستان دیده اند . در مجلات قدیمی شکار و طبیعت از قول خانلر قراچورلو داستان شکاری نقل شد که متاسفانه به دلیل تغییرات مجله ناتمام ماند . داستان در افغانستان زمان ظاهر شاه می گذشت ، توصیف مناظر بی نظیر بود . هدف شکار قوچ مارکوپولو بود ولی زیبایی و بکر بودن افغانستان انسان را به وجد می آورد .

افغانستان سرزمین گونه های نادری است . پلنگ برفی ، قوچ مارکوپولو ، آهوی ختن سیبری ، کل مارخور ، قوچ اوریال ، خرس سیاه آسیایی همگی گونه هایی شاخص ، زیبا و افسانه ای اند . فشار شکار غیر مجاز چه به خاطر تجارت پوست و چه برای گوشت در افغانستان بسیار بالاست . مابین سالهای 2004 تا 2007 دست کم 85 تخته پوست پلنگ برای فروش در بازار کابل عرضه شده است . ( اینجا )

ببر مازندران و یوزپلنگ آسیایی دو گونه شاخص منقرض شده در افغانستان هستند ، گرچه اوضاع برای بسیاری از گونه ها در افغانستان چندان مساعد نیست . در گزارشهایی که در منابع بررسی حیات وحش شوروی آمده است حتی تا اوایل دهه 1970 میلادی یعنی حدود سالهای 1340 خورشیدی گزارشهایی از حضور ببر در اطراف هرات افغانستان وجود داشته است ( اینجا ) .که البته به نظر من کمی خوشبینانه است و قاعدتا ببر باید قبل تر از اینها در این منطقه منقرض شده باشد .

تاریخ حیات وحش افغانستان جالب است ، شاخص ترین گزارش البته گزارش مارکوپولو از قوچهای بزرگ در مسیر واخان و پامیر در طی مسیرش به چین است . البته تا قرن 19 و شروع سفر مسافرانی که با دقت علمی بیتری جانوران و گیاهان افغانستان را گزارش کردند گزارش دقیقی از حیات وحش افغانستان بدست نیامد . در سالهای 1950 تا 1970 تلاشهای ملی و بین المللی بسیاری برای شناخت زیستگاههای افغانستان انجام شد . در این سالها بود که اولین تلاشها برای حفاظت عمدتا با تمرکز بر شکارگاههای سلطنتی در افغانستان آغاز شد . متاسفانه این تلاشها با انقلاب کمونیستی و جنگ بعد از آن در سال 1978-79 ناکام ماند و منطقه حفاظت شده پامیر قبل از تاسیس ، تعطیل شد .

فهرست حیات وحش افغانستان پس از سالها درگیری ، خشکسالی و جنگ ، وجود اسلحه فراوان و عدم وجود دولت مرکزی بیشتر شبیه یک آرزوست . یوزپلنگ آسیایی منقرض شد ، آخرین ببر کاسپین در سال 1967 در ساحل آمودریا گزارش شده است و آخرین گور در سال 1965 .

_{پلنگ برفی ، واخان ، افغانستان ، تصویر از wcs afghanistan}

دو گونه شاخصی که علی رغم تمام تهدیدات هنوز به حیات خود در افغانستان ادامه می دهند ، عمدتا به دلیل دور از دسترس بودن در دره واخان و کوهستان پامیر ، پلنگ برفی و قوچ مارکوپولو هستند . این دو گونه شاخص زیستگاه کوهستانی خود را با بز کوهی سیبریایی ، خرس قهوه ای ، پلنگ ، گرگ خاکستری ، سیاهگوش ، انواع روباهها ، رودک ، گربه های وحشی مختلف شریک شده اند.

در مناطق کوهستانی افغانستان البته تداخل بسیاری بین دامداران محلی و پلنگهای برفی وجود دارد . حمله گاه و بیگاه زمستانی پلنگ برفی به دامداران این ناحیه معمولا به شکار پلنگ برفی منجر می شود ، با این حال حضور جمعیت هایی از پلنگ برفی در افغانستان اثبات شده است . به خصوص به نظر می رسد در شرق واخان یک جمعیت از پلنگ برفی وجود داشته باشد . این منطقه بر روی نوار زیست پلنگ برفی از چین تا مغولستان قرار دارد .

دقیقا نمیتوان تشخیص داد چه تعداد قوچ پامیر با شاخهای بزرگی به طول گاه 200 سانتی متر که برای اولین بار توسط مارکوپولو توجه به آنها جلب شد در افغانستان زیست می کند . اما آنچه مشخص است مهاجرت های فصلی بین جمعیت قوچهای مارکوپولو در کشور های با کوهستانهای به هم پیوسته وجود دارد ، به خصوص با تاجیکستان .

برای حفاظت از تنوع زیستی افغانستان مسائل زیادی پیش روی افغانستان قرار دارد ، افزایش جمعیت افغانستان و اقتصاد ضعیف روستایی این سوال را پیش آورده که چگونه می توان همکاری دامداران و کشاورزان و مردم محلی را برای حفاظت از این تنوع زیستی زیبا جلب کرد ؟ حدود 80 درصد جمعیت افغانستان برای زندگی کاملا به منابع طبیعی افغانستان وابسته هستند . ( اینجا )

_{پوست یک پلنگ برفی که برای فروش در کابل عرضه شده است . تصویر از wcs afghanistan}

متاسفانه در حال حاضر کنترل شکار غیر قانونی گونه های نادر به خاطر گوشت و تجارت پوستشان تقریبا امکان پذیر نیست . اگر چه قوانینی در این زمینه وجود دارد ولی دولت مرکزی الویت های بسیاری دارد که باید به آنها بپردازد و نمیتواند برای اجرای این قوانین وارد عمل شود .