مجله گربه سانان و محیط زیست

_{تصویر مشهور گله پر تعداد گور ترکمنی ، تصویر از دکتر گرترود نومن ، بادخیز ترکمنستان}

گور ترکمنی یا کولان ترکمنی ، که همچنین تحت عنوان خر وحشی ترکمنی هم شناخته می شود ، زیر گونه خر وحشی آسیایی و بومی آسیای مرکزی است . گور کولان ترکمنی در سال 2016 در دسته بندی در خطر قرار گرفته است . با توجه به اینکه گورهای ترکمنی سالها با گذر از مرز وارد اطراف شهر سرخس در شمال شرقی ایران میشدند ( از منطقه بادخیز ترکمنستان ) و همچنین مسائل بسیاری که در حاشیه پروژه های معرفی مجدد گور ایران پیش آمده است ، چون گور ترکمنی سابقه معرفی مجدد درخشان و موفقیت آمیزی داشته است بررسی آن مطمئنا به روند حفاظت گور ایران کمک خواهد کرد .

جمعیت گور ترکمنی در کشور ترکمنستاندر حال کاهش است ، در حالی که در مناطقی دوباره گور کولان معرفی شده است به آرامی در حال افزایش است . کولان ترکمنی به قزاقستان ، ازبکستان و اوکراین که گور در آنها قبلا منقرض شده است دوباره معرفی شده است ، همچنین در اسرائیل که گور ترکمنی با گور ایرانی موجود در اسرائیل هیبرید شده است .

در سال 2005 جمعیت گور ترکمنی در ترکمنستان ، بین 1295 تا 1345 راس برآورد شده است . اطلاعات دیگری از جمعیت گور در ترکمنستان وجود ندارد ولی این امید وجود دارد که در مناطق غیر قابل دسترس منطقه بادخیز ترکمنستان گروههای کوچکی از گور هنوز وجود داشته باشد ، همچنین در مناطق کپت داغ غربی و اطراف دریاچه ساراکامیش (Lake sarakamish) .

با این حال جمعیت های جدا افتاده گور ماورای خزر تخمین زده می شود که به 2000 راس در حیات وحش  رسیده باشد . تخمین زده می شود که علاوه بر آن 6000 کولان در آسیای مرکزی زیست می کند . در سال 2017 تعداد گور کولان در قزاقستان به 3900 راس رسیده است از این تعداد 3400 راس در پارک ملی آلتین امل (Altyn emel National Park) زیست می کنند .

گور ترکمنی در دلتاهای آسیای مرکزی زیست می کند ، در مناطق بیابانی و نیمه بیابانی سرد و در تابستان گرم و مناطق استپی ، علفزارها و مناطق درختچه ای آسیای مرکزی .

_{گور ترکمنی ، زنده گیری شده در پارک ملی آلتین امل ، قزاقستان ،تصویر از جان لینل ،  منبع} 

گور ترکمنی بیشترین پراکنش را در میان گورها داشته است ، شمال ایران و افغانستان ، تمام مناطق ماورای خزر آسیای مرکزی ، غرب چین و جنوب سیبری ، بیابان ساری اسیک آتیرو در شرق قزاقستان ( در این منطقه منقرض شده است ).

مانند تمام گورها ، گور ترکمنی با شکار غیر  قانونی ، شکار برای گوشت و پوستشان ، از دست دادن زیستگاه تهدید می شود ، همچنین شکارچیانی مانند پلنگ ایرانی ، کفتار راه راه و بیشتر از همه گرگ خاکستری آنرا تهدید می کنند . دو شکارچی اکنون منقرض شده  آسیای مرکزی یعنی ببر مازندران ( کاسپین ) و یوزپلنگ آسیایی نیز از گور کولان تغذیه می کرده اند . با این حال مانند دیگر گورها ، آنها روشهای مبارزه با شکارچیان را داشته اند . گروهی از رنیان ها می توانند با هم همکاری کنند و شکارچیان را تعقیب کنند . گورهای آسیای مرکزی بیش از همه توسط شکار غیر قانونی آسیب دیده اند .

پیشینه حفاظتی گور ترکمنی ، حاکی از آن است که شوروی سابق در سال 1919 گور کولان را تحت حفاظت قرار داد . با این حال این اقدامات نتوانست آنها را از انقراض محلی نجات دهد ، مانند قزاقستان که جمعیت محلی در سال 1935 ناپدید شد . جمعیت اصلی گور کولان کاهش ناراحت کننده ای را در سالهای اخیر داشته است . بادخیز ترکمنستان ، اصلی ترین سنگر و آخرین زیستگاه گور ماوراء خزر بوده است ، که چند هزار فرد از این جمعیت را در خود جای داده بود ، تا هنگامی که این جمعیت مجددا به مناطقی در ترکمنستان و دیگرزیستگاههای کشورهای آسیای مرکزی که صرفا برای گور تاسیس شده بودند معرفی شد مانند منطقه حفاظت شده قافلان گیر در ترکمنستان ، منطقه چمن بید ترکمنستان ، منطقه حفاظت شده میهنه چهچهه در ترکمنستان .

_{گور ترکمنی ،تصویر از پترا کازنسکی ، منبع .}

در سالهای 1996-1997 جمعیت گور ترکمنی ، 500 تا 700 گور در قزاقستان و 6000 گور در ترکمستان تخمین زده شد . 5000 گور از جمعیت ترکمنستان در بادخیز و 1000 گور در مناطق دیگر ترکمنستان به صورت حفاظت شده در اسارت نگهداری میشدند . جمعیت گور ترکمنی در بادخیز ترکمنستان از 6000 گور در سال 1993 به 2400 گور در 1998 و 650 گور در سال 2002 رسید . در سال 2015 ، 900 گور در بادخیز وجود داشت و محمد صادق فرهادی نیا در سال 2018 یعنی سال جاری جمعیت گور ترکمنی در بادخیز را  حدود 50 فرد گزارش کرده است .

پروژه های معرفی مجدد گور ترکمنی . پس از انقراض محلی گور ترکمنی در قزاقستان در دهه 1930 ، گور ترکمنی به 4 منطقه در قزاقستان و سپس به ازبکستان معرفی مجدد شد .

اولین معرفی مجدد منطقه حفاظت شده بارسا کلمس بود ( تعداد نامشخص ) ، 35 گور در سال 1991 به منطقه آکتائو بوزاچینسکی ( Aktau-Buzachinsky) که به 100 راس افزایش یافته است . بین سالهای 1986 تا 1990 ، تعداد 105 راس گورترکمنی ، به منطقه انداسای (Andasai) معرفی شدند که جمعیتشان به 200 راس افزایش یافته است .

در سال 1984 ، 32 راس گور به منطقه شکارگاه کاپچاگای معرفی مجدد شدند ، این منطقه اکنون به پارک ملی آلتین امل (Altyn-Emel National Park  ) تبدیل شده است با حدود نیم میلیون هکتار وسعت . آخرین سرشماری حاکی از آن است که 700 گور اکنون در پارک ملی آلتین امل زیست میکنند . با این حال جمعیت در آلتین اما رو به افزایش بوده ، جمعیت ابتدا کوچک گورها در سال 2012 تعداد گورها 2000 راس و در سال 2017 ، تعداد گورها به 3400 راس رسیده است .

_{پروژه انتقال گور ترکمنی از پارک ملی آلتین امل به منطقه آلتین دالا با استفاده  از بزرگترین هلیکوپتر جهان ،Mi-26T ،} منبع _. تصویر از دانیل روزنگرن .

در سال 2017 پروژه جدیدی شروع شد و 9 راس گور ترکمنی از پارک ملی آلتین امل به منطقه آلتین دالا انتقال پیدا کردند و قرار است در سه تا چهار سال آینده 30 تا 40 گور به این منطقه از پارک ملی آلتین امل انتقال پیدا کند .

گور ترکمنی همچنین به همراه اسب پزالسکی به ذخیره گاه زیست کره اسکانیا نوا در اوکراین معرفی مجدد شده است .

علاوه بر تمام این گورها ، تخمین زده می شود که 1000 گور ترکمنی در اسارت در باغ وحش های سراسر دنیا زیست کند .