مجله گربه سانان و محیط زیست

_{تصویر از سایت قرق علی آباد ( اینجا )}

بحث مخالفت با شکار و صدور پروانه شکار بحث تازه ای در ایران و دنیا نیست . یکی دو سالی هست که سازمان محیط زیست که قبلا به دلیل خشکسالی پروانه شکار صادر نمیکرد ، مجددا پروانه شکار صادر کرده است ، هم در مناطق حفاظت شده و هم در قرق های اختصاصی .

قرق های اختصاصی مناطقی در کشور هستند که سازمان حفاظت از محیط زیست حفاظت از آنها را به بخش خصوصی واگذار می کند و در صورتی که افزایش جمعیت در این مناطق اتفاق بیفتد ، مجوز شکار در این مناطق صادر میشود . دولت صرفا 1000 دلار از مجوز شکار را کسب میکند و مابقی هزینه صدور پروانه شکار در اختیار بخش خصوصی اداره کننده قرق های اختصاصی قرار میگیرد . این هزینه در سالهای گذشته حدود 15 تا 17 هزار دلار گزارش شده است . ( منبع )

در حال حاضر 5 قرق اختصاصی در کشور پروانه گرفته اند که البته در 3 قرق تا به حال پروانه شکار صادر شده است . از این 5 قرق اختصاصی ، 3 مورد در استان یزد ، یک مورد در استان کرمان و یک مورد هم در استان سمنان واقع شده است .

قرق های اختصاصی نکات مثبت و منفی ای دارند ، یکی از مهمترین نکاتی که متاسفانه در مناطق حفاظت شده تحت نظارت سازمان محیط زیست بسیار اندک است و در قرق های اختصاصی پر رنگ تراست ، جلب مشارکت مردم محلی است .

سازمان محیط زیست در حال حاضر امکانات محدودی دارد و بایستی با توجه به منابع محدودش تصمیم گیری کند که کدام مناطق حفاظت شوند و کدام مناطق نه .

با توجه به منابع فعلی سازمان محیط زیست و گستردگی زیستگاهها در کشور راهی جز استفاده از بخش خصوصی پیش روی سازمان محیط زیست باقی نمانده است.

اهداف قرق های خصوصی در دستورالعمل سازمان محیط زیست بدین صورت ذکر شده است : واگذاری بخشی از وظایف سازمان محیط زیست به بخش خصوصی ، حفاظت از حیات وحش خارج از مناطق تحت مدیریت سازمان ، مدیریت ، حفاظت و برداشت از گونه های جانوری در مناطق آزاد ذکر شده است . باقری, فرشته؛ محمدحسین ایران نژادپاریزی و حسن اکبری، ۱۳۹۶، اولویت بندی معیارهای مکانیابی قرق های اختصاصی با روش تحلیل سلسله مراتبی (مطالعه موردی: استان یزد( ).

تجربه شخصی نگارنده در مورد یکی از این قرق های اختصاصی که در نزدیکی شهر ساغند قرار گرفته بود این بود که علاوه بر حفاظت از عرصه های آزاد خارج از نظارت از سازمان محیط زیست با استخدام برخی از شکارچیان محلی تاثیر زیادی در ایجاد امنیت در مناطق حفاظت شده همجوار شده بود . ( البته فرصت بازدید از این منطقه فراهم نشد ، صرفا با صحبت با محیط بانان و قرق بان وضعیت این منطقه بررسی شد ) .

مسئله اینجاست که در صورت یک مدیریت اصولی میتوان حتی برخی از کریدورهای مهاجرتی خارج از مناطق حفاظت شده را هم به صورت قرق اختصاصی و با کمترین هزینه برای سازمان محیط زیست حفاظت کرد که برای گونه هایی مانند یوزپلنگ بسیار حیاتی است .

گرچه نگرانی هایی برای چگونگی حفاظت از گونه های صیاد در این مناطق وجود دارد ( چارلز کربز در کتاب بوم شناسی خود به تحقیقی که در سال 1991در مزارع پرورش شکار در آفریقا انجام شده اشاره می کند و می گوید در این مناطق به حیوانات صیاد بزرگ روی خوش نشان داده نمی شود ، گرچه مفهوم مزارع پرورش شکار آفریقا با مفهوم قرق اختصاصی یکی نیست  ، بوم شناسی چارلز کربز ، ترجمه وهاب زاده ) .

_{تصویر پلنگ ثبت شده در قرق علی آباد(منبع )}

اما در ایران مناطق قرق اختصاصی از حضور صیادان بزرگ ، بسیار خوشحال میشوند و آن را نشانی از موفقیت حفاظت میدانند ، حداقل یکی از این قرق ها ( علی آباد چهل گزی )  اطلاع رسانی مناسبی دارد و با کارگذاری دوربین تله ای تصاویر خوبی از پلنگ تهیه کرده است ، حتی گونه نادری مانند رودک عسل خوار هم در این قرق ثبت شده است ( منبع ).

البته باید توجه کرد که در صورتی که سازمان حفاظت از محیط زیست هم تصمیم به صدور مجوز شکار بگیرد ( که این کار را در پناهگاه حیات وحش حیدری اسفراین انجام داده است ) بایستی دید مناطق نوپای قرق خصوصی چگونه میتوانند شکارچیان خارجی را به خود جذب کنند ، گرچه ظهرابی معاون سازمان محیط زیست عنوان کرده که پروانه های سازمان محیط زیست 25 درصد گرانتر از قرق های خصوصی به فروش رسیده است تا در سرمایه گذاری بخش خصوصی اخلال ایجاد نشود ( منبع )

در حال حاضر جبهه گیری شدیدی بر علیه صدور پروانه های شکار در کشور وجود دارد که شامل قرق های خصوصی هم میشود . البته در مورد مخالفت با صدور پروانه شکار در قرق های خصوصی باید دید اگر بخش خصوصی در این مناطق سرمایه گذاری نکرده بود آیا سرنوشتی بهتر از بقیه مناطق آزاد کشور در انتظار این مناطق بود ؟

حسن اکبری ، معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست استان یزد ، در مطلبی در سایت اداره محیط زیست یزد در مورد پروانه های شکار در قرق های اختصاصی و مناطق حفاظت شده چند نکته قابل توجه را ذکر کرده است ، یکی اینکه سر ریز جمعیت حیات وحش بسیاری از مناطق حفاظت شده بویژه در خشکسالی ها به مناطق آزاد مهاجرت میکنند و در ان مناطق تارو مار میشوند یا به دلیل عدم پاسخگویی ظرفیت برد تغذیه ای زیستگاه با مرگ و میر دسته جمعی روبرو میشوند .

این قسمت را که دغدغه حسن اکبری را نشان میدهد عینا از منبع خبر نقل میکنم :

 " اگر چه آرزوی قلبی همه دوستداران طبیعت، پرهیز از ریختن خون حتی یک پرنده می باشد اما طی نیم قرن گذشته، هیچگاه وضعیت توجه واقعی دولت ها به محیط زیست به گونه ای نبوده که بتوان به ایده آل های محیط زیستی فکرکرد بلکه فقط با چنگ و دندان و با چانه زنی های بسیار، از نابودی منابع زیستی پیشگیری شده است. فلذا در شرایط و تنگناهای فعلی، صدور پروانه شکار، اقدامی غیرمحیط زیستی نیست بلکه راه حلی برای کمک به حفاظت از زیستگاه و گونه های کمیاب و آسیب دیده  و ابزاری برای تحقق شعار چندین ساله کمک به جوامع محلی محسوب می گردد .

 ساده ترین تصمیم در شرایط فعلی محیط زیست کشور ادامه دادن همان پروسه تعطیلی فعالیت های شکار بوده فارغ از اینکه نتیجه مثبتی برای طبیعت و زیستمندان آن حاصل بشود یا خیر. چرا که بنابر ضرب المثل قدیمی « سفره پهن نشده عیبی هم در آن نیست » راحت ترین راه نپرداختن به شیوه هایی از مدیریت است که حساسیت برخی طرفداران محیط زیست را بر می انگیزد ." (اینجا)